آرایش و زینت زنان در سبک زندگی اسلامی (بخش چهارم)

حس زیبایی دوستی، یکی از ابعاد فطری بشری است؛ از ‌این‌رو زینت همواره مورد توجه انسان‌ها بوده است.
 

زنان از نظر روانی، دارای ویژگی دیگرخواهی هستند و همین موجب خودآرایی در آنان می‌شود. در واقع، زنان به عرضه‌ زیبایی خود نزد دیگران بیش از خود زیبایی علاقه نشان می‌دهند؛ از این‌رو، در محیط خانه کمتر به زیبایی‌های خود توجه دارند، ولی هنگامی‌ که در مجالس و محافل عمومی شرکت می‌کنند، نسبت به زیبایی و آراستگی اهتمام بیشتری می‌ورزند (معین الاسلام و طیبی، 1380، 217).
تجربه نشان داده که اگر این حس تبرج و خودآرایی زنان در [داخل محیط خانواده] خود و هم‌جنس‌های آنها با آزادی کافی همراه باشد، آنها خود را از خودآرایی در مناظر عمومی و محضر بیگانگان بی‌نیاز می‌یابند (رکاوندی، 1379، 113).

مردان باید به نیاز زیباپسندانه‌ زنان اهمیت بدهند و آن را سرکوب نکنند تا به‌صورت ناهنجاری روانی ظاهر نشود. اگر زنان برای برآوردن این نیاز فطری در محدوده‌ خانواده آزاد باشند، خودآرایی به‌صورت منفی در جامعه گسترش نخواهد یافت. از نظر روان‌شناسی جنسی ثابت شده است که تحریک‌پذیری مرد در برابر محرک‌های بصری بسیار بیشتر از دیگر محرکات است. در صورتی که زن در برابر محرکات لمسی حساسیت بیشتری دارد. خصلت مرد، چشم‌چرانی و خصلت زن، خودآرایی است. تبرج از ویژگی‌های عاطفی هر زن است و کمتر اتفاق افتاده که مردان با لباس‌های بدن‌نما خارج شوند (رکاوندی،1379، 222).

در دین اسلام، تأکید فراوانی بر آرایش زن برای مرد شده و این کار، وسیله‌ای برای برآوردن نیاز زن به خودآرایی است. یکی از راه‌های تعدیل و تحدید خودآرایی، گزینش پوشش مناسب است. تأکید فراوان ادیان الهی بر حجاب برای زنان، به‌ علت وجود غریزه‌ها و نیازهای ویژه‌ زنان است. اگر برای خصلت خودآرایی زنان که سبب عشوه‌گری می‌شود، حکم حجاب ارائه نشود، زنان با غریزه‌های کنترل نشده و نامتعادل و تحت تأثیر شرایط ویژه‌ اجتماعی، بهداشت روانی را ویران می‌کنند، ولی با حجاب و پوشش مناسب، چارچوب مشخصی برای بهره‌مندی از این ویژگی ذاتی، تعیین می‌شود که از پیدایش فساد اجتماعی و روانی جلوگیری می‌کند.
 از نظر روان‌شناختی، نداشتن پوشش مناسب، جوانان را نسبت به زنان بی‌اعتماد می‌کند و رغبت و گرایش به ازدواج و تشکیل خانواده در آنها ایجاد نمی‌شود. از طرفی، حس انتقام‌جویی و کینه‌توزی مرد نسبت به مردان دیگری که بی‌شرمانه همسر یا خواهر او را نظاره می‌کنند، برانگیخته می‌شود و آسیب‌های روانی را به وجود می‌آورد (معین الاسلام و طیبی، 1380، 217 ـ 221).

آسیب‌های روانی، اجتماعی و اقتصادی تبرج سبب نزول آیه « لاتبرُّجنَ تَبرُّج الجاهلیةِ الاولی ...» (احزاب، آیه 33) شد؛ رسول خدا صلی الله علیه و آله درباره کسانی که پوشیدن لباس زیبا را نشانه شخصیت می‌دانند و با پوشیدن آن، خود را از دیگران برتر احساس می‌کنند و انتظار دارند همه‌ چشم‌ها دنبال آنها باشد و همه حسرت لباس آنان را بخورند و آنها را خوش بخت به‌شمار آورند، می‌فرماید: «مَن لَبِسَ ثَوباً یباهیَ بِهِ لِیَراهُ النَّاسُ لَم‌یَنظُرِ الله اَلَیهِ حَتی یَنزَعه.( محمدی ری‌شهری، ۱۴۱۶ ق، 8:481)؛ هر کس لباسی بپوشد که به‌وسیله آن بر مردم مباهات و تفاخر کند، خداوند به او (به نظر رحمت) نمی‌نگرد تا اینکه لباس را از تن دربیاورد».
 «مَن لَیسَ ثِیَابَ شُهرَةٍ فِی‌الدُّنیا اَلبَسَهُ الله لِباسَ الذّل یَومَ القِیامة.) مجلسى،1410 ق، 79: 314)؛ هرکس در دنیا لباس شهرت بپوشد (لباسی که با آن مشهور شود)، خداوند در روز قیامت، لباس خواری بر او می‌پوشاند؛ همچنین پیامبرخدا صلی الله علیه و آله نهی کرده است که لباس برای مباهات بر مردم پوشیده شود.
 

همان‌گونه که گفته شد، در آموزه‌های دینی بر آرایش و زینت بسیار تأکید و به میل طبیعی زنان به خودآرایی و خودنمایی توجه شده است، ولی آنها را از اینکه برای غیرهمسر خود زینت کنند، منع کرده‌اند. رسول ‌خدا صلی الله علیه و آله در فرازی از روایتی می‌فرماید:« اِنَّ مِن خَیرِ نِسَائَکُم... اَلمُتَبَرَّجَةَ مِن زَوجِها الحصَانَ عَن غَیرِه. (مجلسى ،1410 ق، 103: 235)؛ بهترین زنان شما، زنی است که... برای شوهرش آرایش و خودنمایی کند، ولی خود را از نامحرمان بپوشاند. آن حضرت آرایش و زینت زن، برای شوهر را از حقوق شوهر بر همسر می‌شمرد و می‌فرماید: «علیها اَن تَطَیَّبَ بِاَطیَبِ طیبِهَا وَ تَلبَسَ اَحسَنَ ثیابِها وَ تَزَیَّنَ بِاَحسَنِ زیِنَتِها (حرّ عاملى، 1409 ق، 14: 112).
از جمله حقوق شوهر بر همسر این است که خود را به بهترین عطرها خوش بو کند و بهترین لباس‌هایش را بپوشد و خود را به بهترین صورت تزیین کند. در حدیث معروف مناهی نیز آمده است: «وَ نَهَی اِن تَتَزَیَّنَ لِغَیرِ زَوجِها، فَاِن فَعَلَت کانَ‌ حَقّاً عَلَی اللهِ عَزَّ وَ جَلَّ اَن یُحرِقَها بِالنَّارِ. (حرّ عاملى، 1409 ق، 14: 117)؛ پیامبر از اینکه زن برای غیرشوهرش آرایش کند، نهی کرد. اگر زن چنین کند، بر خداوند حق است که او را با آتش بسوزاند».
 

حس زیبایی دوستی، یکی از ابعاد فطری بشری است؛ از ‌این‌رو زینت همواره مورد توجه انسان‌ها بوده است در سبک زندگی اسلامی، مردان و زنان را به آراستگی، زیبایی، پاکیزگی و از طرفی به حفظ پوشش اسلامی و حجاب فرا می‌خواند. از نظر اسلام، آرایش و زینت به‌خودی‌خود براى زن امرى مباح، مطلوب و از ضروریات زندگى زناشویى است؛ ولی اظهار و آشکار کردن آن در مقابل مردان، احکام مختلفى در شرع دارد و گاه جایز و گاه ممنوع است. اگر بیننده، مردى نامحرم باشد، حکم کلى اسلام در این فرض حرمت آشکار کردن زینت بر زن است؛ اما اگر از محارم باشد، آشکار ساختن زینت بر زن جایز است. در سبک زندگی اسلامی، از طرفی بی‌توجهی به غریزه خودنمایی و تبرّج برای زن زیان‌بخش بوده و از آن طرف، خودنمایی و تبرّج بیش از اندازه و خارج از چهارچوب حجاب نیز زیان‌بخش بوده و سلامت روانی زن را به مخاطره می‌اندازد. از نظر اسلام، در ارضای نیازهای روانی نیز باید جانب اعتدال رعایت شود، زیرا هرگونه زیاده‌روی در آن موجب از دست رفتن انرژی روانی انسان می‌شود.

منابع
قرآن کریم
1. احسان بخش، صادق، 1366، آثار الصادقین، قم، دارالعلم.
2. احمدزادی، طاهر، 2011 م، ترتیب القاموس المحیط، قم، دار الفکر.
3. العدنانی، الخطیب، 1999 م، الملابس و الزینه فی الاسلام، قم، مؤسسه الانتشار الاسلامی.
4. المقری القیومی، احمد، بی‌تا، مصباح المنیرفی غریب الشرح الکبیر للرافعی، قم، منشورات دار الرضی.
5. جزایری، احمد، 1391، قلائد الدررفی بیان آیات الاحکام، قم، نشر الفقاهه.
6. اسماعیل بن عباد، صاحب،1414 ق، المحیط فی اللغه، بیروت، عالم الکتب.
7. بدران، عبدالقادر، 1398 ق، تهذیب، بیروت، دارالمیسره.
8. حرّ عاملى، محمد بن حسن،1409 ق، وسائل الشیعة، قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام.
9. دهخدا، علی‌اکبر، 1377، لغت‌نامه دهخدا، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
10. رضوی لکهنوی، محمد باقر،1347 ق، اسداء الرغاب فی مسالة الحجاب، مشهد، المطبعة المبارکة المرتضویة.
11. شمس الدین، محمدمهدی، بی تا، حدود پوشش و نگاه در اسلام، قم، الهدی.
12. طبرسی، فضل بن حسن، ۱۴۱۵ ق، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
13. طریحى، فخر الدین، 1416 ق، مجمع البحرین، تهران، کتابفروشى مرتضوی.
14. عاشق الهی‌ بلندشهری، محمد، 1390، پرتوی از پیام پیامبر، تربت جام، خواجه عبدالله انصاری.
‎ 15. عاملى (شهید اول)، محمد بن مکى، 1410 ق، اللمعة الدمشقیة فی فقه الإمامیة، بیروت، دار التراث - الدار الإسلامیة.
16. فراهیدی، خلیل بن احمد، 1410 ق، العین، دوم، قم، نشر هجرت.
17. الکلینی، محمد بن یعقوب، ۱۳۶۳، الکافی، تصحیح و تعلییق: علی اکبر غفاری.
18. محمدی ری‌شهری، محمد، ۱۴۱۶ ق، میزان الحکمه، قم، دارالحدیث.
19. مجلسى، محمد باقر، 1410 ق، بحار الأنوار، بیروت، مؤسسة الطبع و النشر.
20. مصطفوی، حسن، 1368، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی‌.
21. مطهری، مرتضی، 1368، مسئله حجاب، تهران، شرکت سهامی انتشار.
22. معین الاسلام، مریم و ناهید طیبی،1380، روان شناسی زن در نهج البلاغه، قم، عطر سعادت.
23. هاشمی‌ رکاوندی، مجتبی، ۱۳۷۹، مقدمه‌ای بر روان شناسی زن، قم.